Cultuurverschillen

Hoi Nederland!
Inmiddels zijn we al 7 weken onderweg. We zijn al over de helft. Dat voelt echt heel gek! Aan de ene kant vind ik de tijd veel te snel gaan en geniet ik echt van elke dag. Aan de andere kant begin ik nu soms ook wel een beetje te verlangen naar huis. Eventjes thuis op de bank zitten, mijn eigen bed, een lekkere en warme douche, mijn familie om mij heen en een lekkere bruine boterham met kaas! (ja, die mis ik hier!) Toch wil ik hier echt van elke dag genieten en weet ik zeker dat ik over 7 weken weer een lekkere bruine boterham met kaas kan eten!

Ik leer de cultuur hier steeds beter kennen. Ik leer ook steeds meer de verschillen zien. Deze verschillen gaan verder dan alleen ‘de zanderige wegen’, ‘het warme weer’ en ‘de donkere mensen’. Afgelopen weekend hebben we een Cultural Tour gedaan door Rumphi. Dat was echt een goede manier om de cultuur nog beter te leren kennen. We werden gebracht naar een wijkje in Rumphi en werden daar opgewacht door chief Vyalema, een oude man van 84 met een klapperend kunstgebit (geen grapje, het bewoog echt) en een hoog stemmetje alsof hij zo’n vervormde stem nadeed uit een misdaadprogramma. Gelukkig had Jorrit ons hier al van tevoren op gewezen waardoor ik gelukkig mijn lachen in kon houden toen ik de beste man ontmoette. We mochten plaatsnemen op een paar bankjes en ondertussen werd er door een aantal vrouwen en mannen een welkomstlied gespeeld/gezongen/gedanst. Ik voelde me ontzettend toeristisch maar het was toch ook wel heel gaaf om zo welkom geheten te worden.

Na een paar van deze dansen werden we meegenomen door Joyce, onze gids. We gingen naar een vrouw die potten bakt. Zo knap hoe ze dat met haar handen doet! Je ziet de vaardigheid er gewoon vanaf spatten. Bij mij was de homp klei al 100x in elkaar gezakt als een puddinkje, maar zij maakte voor ons een prachtige pot. Leuk om een keer te zien hoe zoiets gaat!
Daarna werden we meegenomen naar een mandenmaker. Dit stelde eerlijk gezegd niet zo heel veel voor. Hij vertelde namelijk dat hij net een paar klanten had gehad die alle manden hadden gekocht. Hij liet ons even zien hoe hij de manden vlocht, maar dat was het wel zo ongeveer.

Daarna liepen we verder naar een traditional healer. We kwamen aan in een donker huis dat vol zat met mensen. We werden welkom geheten en mochten plaats nemen. Er zat een vrouw op een hoge stoel; zij bleek de healer te zijn. Het viel me op dat er overal aan de muur kruizen waren. Ook op de kleding van de vrouw stonden allemaal kruizen. Toch wel een beetje vreemd. De vrouw begon met het uitleggen van een viertal kruiden. De potjes werden een voor een open gemaakt en ze vertelde op welke manier deze medicijnen konden helpen. Zo was er een potje voor het geval dat je ‘bewitched’ was, er was een potje voor geluk op je werk (als je promotie wilde), een potje tegen epilepsie etc. Joyce vertelde ons dat de healer eerst een dans gaat doen met de patiënt. De geesten vertellen haar dan wat het probleem van de patiënt is en welke medicijnen hij/zij nodig heeft. De healer geeft dit aan de patiënt en zo wordt hij of zij dus weer beter. Ook vertelde Joyce dat het allemaal gecombineerd wordt met het christelijk geloof. Ik vond dat echt bizar om te horen. Vandaar al die kruizen. Ze baseren het op tradities uit het Oude Testament, gecombineerd met hun geloof in voorouders. Ongelofelijk hoe zoiets zo ingebakken kan zijn in een cultuur!

Na deze uitleg was het tijd voor het echte werk. Belletjes werden om de voeten gebonden, een paar ijzeren dingen om haar heupen en een soort haren zweep in haar handen. De vrouwen in de kamer stonden op en begonnen hard te zingen en te klappen, waarop de healer vol overgave met haar ogen dicht begon te dansen. Ik kon me opeens helemaal voorstellen dat je daarvan in een soort trance raakt. Op de achterste rij werd er ook nog flink wat zooi in een paar neuzen gestopt waardoor iedereen lekker in de sfeer kwam. Vol ontzetting zat ik er naar te kijken. Er schoten zo veel dingen door mijn hoofd. Je merkt gewoon dat de duivel hier een speelterrein heeft om mensen even lekker van God en waar geloof af te halen. Ik werd er echt een beetje naar van. Het was ook zoveel anders dan onze cultuur in Nederland. Hier in Malawi heerst er gewoon pure angst voor de voorouders. Als die het maar goed vinden! Die kunnen je namelijk flink veel sores bezorgen. Ik kan er met mijn verstand niet bij.

Ik begin steeds meer te zien hoe dingen hier in verband staan. De armoede in Malawi heeft te maken met angst, cultuur, geloof in voorouders, religie, de westerse economie, Malawianen die niet vooruit kijken, hekserij, slecht onderwijs, gebrek aan goede gezondheidszorg etc. Het is allemaal één groot netwerk. Er is angst om het beter te hebben dan de buurman, want dan wordt hij jaloers en kan hij een vloek over je laten uitspreken waardoor je ‘bewitched’ bent. Daarom zorg je dat je niet te hard werkt en dus ook niet te veel opvalt. Je gaat mee in de cultuur en durft jezelf niet af te vragen waarom je dingen doet. Het hoort zo. Je durft je hoofd niet boven het maaiveld uit te steken. Doordat er nog niet overal goed onderwijs is, krijgen kinderen en volwassenen te weinig te horen over ziektes, het ontstaan daar van, besmettelijkheid, virussen en medicijnen. Daarom heerste er langere tijd een taboe rondom HIV-Aids. Iemand zal je wel vervloekt hebben als je dat krijgt. Er is goede educatie nodig om te vertellen dat ziektes geen vloek zijn, maar een logisch proces van bacteriën en virussen die je van iemand anders kunt oplopen. Kortom, er is echt nog een enorm lange weg te gaan in Malawi.

Aan het einde van de tour kregen we een echte Malawiaanse maaltijd voorgeschoteld. Nsima met beef stew en verschillende groenten. Nu is Nsima los echt niet te eten. Gelukkig waren de groenten een goede oplossing om het leed te verzachten. We kregen geen bestek (dat is natuurlijk niet Malawiaans) dus vol goede moed gingen we met onze vingers aan de slag, wat toch wel een beetje onwennig voelde. Na een paar foto’s samen met de chief en Joyce, vertrokken we weer richting huis met een fietstaxi. Wel een echt leuke ervaring zo!
Gisteren zijn Wieke, Myrthe en ik mee geweest met Hilde naar het ziekenhuis in Rumphi. Zij werkt samen met het ziekenhuis om hier op Matunkha een aidskliniek op te starten. Zij heeft ons een hele rondleiding gegeven door het ziekenhuis. Het is vreemd om daar rond te lopen en te weten dat dit voor veel mensen de realiteit is. We zagen grote zalen waar er een stuk of 100 bedden stonden, zonder gordijntjes ertussen, zonder airco of frisse lucht. Privacy was ver te zoeken. De verloskunde is niet veel anders. Vrouwen liggen naakt op bedden zonder enige vorm van privacy. Mannen mogen er niet bij zijn en dus zijn de vrouwen daar echt op zichzelf aangewezen. Heftig. We werden meegenomen naar de afdeling waar vrouwen met premature kindjes liggen. Eigenlijk was dit vooral één kamer waar een stuk of 10 vrouwen lagen. Hier hebben ze geen couveuses dus als een kindje te vroeg wordt geboren, moet de moeder wekenlang in het ziekenhuis liggen en moet het kindje warm worden gehouden op haar borst of buik. Door middel van haar lichaamswarmte blijft het kindje dan warm. Als het kindje anderhalf kilo is, mogen ze naar huis. Het was best mooi om te zien dat de moeders van deze premature kindjes echt voor hun kinderen alles doen. Wekenlang hun kind op de buik warm houden hoort daar dus ook bij. Bijzonder.
We mochten daarna naar de kinderafdeling waar veel kinderen lagen met breuken die niet gezet konden worden. In Nederland worden er dan operatief wat pinnen ingezet, maar hier gaat het nog ouderwets met gewichten. Deze kinderen liggen dan dus ook soms wekenlang in het ziekenhuis te wachten tot de breuk enigszins weer recht staat.
Ook mochten we de operatiekamers zien. Ze doen hier niet zo moeilijk daarover. Ze maken de instrumenten wel goed schoon en je rook ook de alcohol van het schoonmaken, maar toch zou ik daar voor geen goud geopereerd willen worden. Infecties zijn daar echt aan de orde van de dag. Als er wat hier met ons gebeurd, gaan we ook naar een privékliniek een eind verderop waar een Nederlandse arts werkt. Dan kunnen we tenminste normaal communiceren en weet je ook zeker dat er goede zorg verleend wordt.
Kortom: ik begin steeds meer te zien van de realiteit hier. Aan de ene kant begrijp je zo meer van het land en de cultuur, aan de andere kant kom je zo ook voor steeds meer vragen te staan waarom dingen zo gebeuren. Ik begrijp zo veel dingen nog niet! Soms voelt het een beetje als een gebed zonder einde. Waar moet je ooit beginnen in al die ellende? Gelukkig zijn er ook succeservaringen die het allemaal goed maken. Dat ene meisje dat je ziet stralen omdat je haar zojuist een compliment hebt gegeven omdat ze alle sommen goed had. Die jongen die zich uitleeft in de dramalessen en er een hele show van weet te maken omdat dit echt zijn ding is. Die ene leerkracht die je zegt dat hij je zo dankbaar is omdat je hem verder helpt in zijn onderwijs. Voor die momenten doe ik het.
Liefs,
Mirjam